Janusz Czerski. Literatura epistolarna Nowego Testamentu, Opole 2013
Książka ks. Janusza Czerskiego na temat literatury epistolarnej Nowego Testamentu ukazała się w serii wydawniczej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Oprócz „Wprowadzenia” książka przedstawia w kolejnych rozdziałach epistolografię starożytną, środowisko św. Pawła, jego życie, działalność i osobowość oraz charakterystykę literacką jego listów. Ta ostatnia część stanowi oczywiście zasadniczy zręb pracy. Do tej niezwykle obszernej pracy (346 stron) dołączono streszczenie w języku niemieckim.
Omawiając bardziej szczegółowo treść omawianej pracy należy zauważyć, że omawiając epistolografię starożytną, Autor uwzględnił przybliżenie gatunku literackiego starożytnego listu (listy grecko-rzymskie, orientalne i listy Nowego Testamentu), technikę pisarską, starożytny system pocztowy i zagadnienia retoryczne listów. zatrzymując się nad środowiskiem św. Pawła, omówił tło historyczne, polityczne i społeczne działalności pisarskiej apostoła oraz przybliżył tło kulturowe i historyczne jego czasów (zarówno judaistyczne, jak i hellenistyczne). Szeroko omówił także biografię apostoła narodów, kładąc nacisk na działalność misjonarską. Przybliżył także osobowość Pawła – taką, jaka wylania się z lektury jego pism. Następnie ks. Czerski zajął się charakterystyką literacką listów Pawła, akcentując ich oryginalny charakter, omawiając strukturę, język, słownictwo, styl i obecne w listach podgatunki literackie. Rozdziały od IV do XI poświęcone zostały analizie poszczególnych listów (1-2 Tes, 1-2 Kor, Ga, Rz, Flp, Flm). Autor przybliża adresatów listu, sytuację kościołów lokalnych, do których Paweł adresuje swe pisma, a także omawia zagadnienia literackie i teologiczne poszczególnych listów.
Ks. Janusz Czerski operuje poprawnym i bogatym słownictwem, język książki jest naukowy, aczkolwiek zrozumiały. Wnioski są formułowane w sposób zrozumiały i kompetentny; są dobrze uargumentowane i uzasadnione w treści pracy. Odznaczają się logicznością wywodu i wynikają bezpośrednio z przeprowadzonych analiz. Trzeba także zauważyć znakomitą kompetencję Autora w posługiwaniu się językami biblijnymi, nie tylko greckim (co w tym wypadku jest absolutną koniecznością), ale także hebrajskim.
Książka ks. Czerskiego zawiera obszerny, podzielony na kilka części wykaz skrótów i bardzo bibliografię naukową. Ta ostatnia również podzielona została na kilka części: teksty źródłowe (biblijne i pozabiblijne), komentarze, słowniki oraz bibliografia ogólna. Taki podział jest niezwykle klarowny. Pojawia się on przed każdym z rozdziałów. Zebrana literatura jest bardzo obfita. Autor dotarł do wielu pozycji trudno dostępnych. Należy podkreślić, że bazuje przede wszystkim na literaturze obcojęzycznej, przez co udostępnia polskiemu czytelnikowi wyniki badań nad epistolografią w zagranicznych ośrodkach.
Praca zawiera dużo przypisów, które wskazują na umiejętne posługiwanie się literaturą. Przejrzystość i zrozumiałość stylu jest dużym walorem pracy. Wnioski są formułowane w sposób zrozumiały i kompetentny; są dobrze uargumentowane i uzasadnione w treści pracy. Odznaczają się logicznością wywodu. Wynikają bezpośrednio z przeprowadzonych badań, a nie są – jak to się czasem zdarza – zbyt daleko idące bądź nie mające podstaw w przeprowadzonych badaniach.
Cieszy fakt, że książka ks. Czerskiego ukazała się drukiem i wzbogaciła polski rynek teologiczny. Jest to opracowanie niezwykle rzetelne i pod każdym względem naukowe; uwzględnia najnowsze badania i światową literaturę dotyczącą epistolografii Nowego Testamentu. Książka stanowić może charakter podręcznika dla studentów kierunków teologicznych, aczkolwiek przeznaczona jest nie tylko dla studentów. Jej odbiorcami z powodzeniem mogą być zawodowi teologowie.
Konkludując należy stwierdzić, że książka ks. Czerskiego jest w pełni wartościowym opracowaniem egzegetycznym i teologicznym, które prowadzi Autora do twórczych wniosków natury. Wnioski są dobrze uargumentowane, a poszczególne partie wywodu poparte fachową literaturą dotykającą omawianego zagadnienia. Nie ulega wątpliwości, że tekst ten może stać się impulsem do dalszych badań nad listami zawartymi w Nowym Testamencie.
„Janusz Czerski, Literatura epistolarna Nowego Testamentu, I”, Scriptura Sacra 17 (2013) 205-206 [rec.]