„Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej”
Metropolitalne Seminarium Duchowne
w Lublinie, 19-20 IX 2002.
W dniach 19-20 września bieżącego roku Wyższym Seminarium Duchownym w Lublinie odbyło się 40 Sympozjum Biblistów Polskich. Temat spotkania nawiązywał do ostatniego dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej: „Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej”. Główne linie dokumentu omówił w pierwszym referacie Prof. dr hab. Ryszard Rubinkiewicz SDB, członek Komisji przygotowującej dokument. Oprócz systematycznego ujęcia kwestii zapowiedzianych w temacie wykładu, niezwykle interesujące okazały się osobiste nawiązania Prelegenta, w których odsłonił nieco kulisy prac wokół dokumentu. Ks. dr Mirosław Wróbel zarysował przed oczyma słuchaczy wizerunek Żydów w czwartej ewangelii. Nie tylko przedstawił różne opinie na temat interpretacji terminu „Ioudaioi” w dziele Janowym, ale poddał je wnikliwej krytyce. Ks. prof. dr hab. Henryk Witczyk zaprezentował temat: „Stare a Nowe Przymierze”. Prelegent zwrócił uwagę na fakt, że przymierze to nie tylko więź z Bogiem, ale przede wszystkim treść tej więzi; treścią tą jest bez wątpienia interwencja Boga w historię. Pomiędzy Starym a Nowym Przymierzem istnieje kontynuacja; na styku obydwu przymierzy dokonuje się „transformacja mesjańsko-paschalna”. Ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski, podejmując dość ogólnie sformułowany temat „Izrael a Kościół”, dokonał precyzacji terminologicznej, odróżniając Izrael biblijny od rabinicznego. Ten ostatni stanowił odpowiedź na rodzące się chrześcijaństwo: rabini zarzucali wyznawcom Chrystusa nie to, że wierzą w to, czego Jezus nauczał, lecz że wierzą w Niego samego. Stąd Jezus jest obecny w judaizmie o tyle, że wszystkie pokolenia Żydów się od niego „odcinają” – tłumaczył Prelegent. Istotę relacji: Kościół – Synagoga sprowadzić można do kategorii przymierza, z tą jednak uwagą, że dla wyznawców judaizmu jest to przymierze miłosierdzia. Kolejny wykład przedstawił Prof. dr hab. Stanisław Hałas SCJ, na temat: „Kult w Starym i Nowym Przymierzu”. Mówca dokonał systematyzacji zasadniczych elementów kultu, wyróżniając w nim modlitwę, ofiarę, personel kultu, jego miejsce i święta. W paralelnym zestawieniu elementów kultu chrześcijaństwa i judaizmu łatwiej było zauważyć podobieństwa i różnice pomiędzy obiema religiami. Modlitwa ma w chrześcijaństwie charakter bardziej spontaniczny i osobisty; ofiary Starego Prawa zostały zastąpione jedyną ofiarą Jezusa Chrystusa; charakter ofiarniczy mają w pewnym sensie także sakramenty; Chrystus jest również jedynym Kapłanem, i w Nim zakotwiczone jest kapłaństwo sakramentalne i powszechne; świątynię jerozolimską zastąpiła wśród wyznawców Chrystusa wspólnota wierzących; święta natomiast koncentrują się wokół wydarzeń paschalnych. Ks. dr Janusz Lemański zaprezentował zagadnienie: „Żydzi w oczach ewangelisty Mateusza”. Zdaniem Prelegenta definitywny rozdział Synagogi i Kościoła dokonał się na synodzie w Jabne. Ewangelia Mateuszowa była pisana z pewnością jeszcze przed tym wydarzeniem, gdyż treść jej (zwłaszcza rozdz. 23, w którym ewangelista ostrze polemiki kieruje przeciw ofiarniczemu nurtowi judaizmu) świadczy o polemice wewnątrz religii żydowskiej.
Kolejny dzień sympozjum rozpoczął się wykładem Ks. prof. dr hab. Antoniego Troniny na temat: „Judaizm i chrześcijaństwo w I w. po Chr.” Autor referatu akcentował fakt, że w momencie swych narodzin, chrześcijaństwo było praktycznie sektą judaizmu (podzielając w ten sposób słynne ongiś poglądy Casela). Idąc za relacją Flawiusza, zapisaną na kartach Antiquitates Judaicae, w judaizmie można wyróżnić cztery ugrupowania: faryzeuszy, saduceuszy, esseńczyków i zelotów. Prof. Tronina dołączył do tych grup również am haarez (lud żydowski, który nie zachowywał Prawa w duchu faryzejskim) i Samarytan. Przyjmując schemat geograficzny, Prelegent wskazał na Judeę jako miejsce rozwijania się tendencji nacjonalistycznych, Samarię ze swoją odrębnością natury nie tylko religijnej, ale i etnicznej, oraz Galileę, jako obszar, w którym rodziło się chrześcijaństwo. Ostatni referat wygłoszony został przez Ks. dr Artura Malinę. Nosił on tytuł „Jedność Bożego planu zbawienia” i ze względu na swój syntetyczny charakter, z powodzeniem może zostać uznany za znakomite zwieńczenie treści poprzednich wykładów i dyskusji, które wzbudziły one wśród słuchaczy. Jedność planu zbawienia zasadza się – zdaniem Prelegenta – między innymi na jednej tradycji literackiej, w której nie można pominąć treści natchnienia. Powołując się na dokument Papieskiej Komisji Biblijnej, dr Malina wskazał zarówno na moment kontynuacji, jak i na brak ciągłości pomiędzy Starym i Nowym Przymierzem.
Wykładom towarzyszyła atmosfera ożywionej dyskusji merytorycznej. Przeznaczono również czas dla wydawców na zaprezentowanie nowości biblijnych pojawiających się na rynku wydawniczym. Wiele z sygnalizowanych pozycji można było nabyć w stoisku księgarskim. Wspólne modlitwy, a zwłaszcza koncelebrowane Msze święte, dodawały intelektualnym obradom elementu ubogacenia duchowego.